Bộ Quốc Phòng Nga đổi chủ. Hôm 12/05/2024 sau quyết định của tổng thống Putin, Sergei Shoigu đã nhường chỗ cho Andrei Belousov, một « nhà kỹ trị », một chuyên gia kinh tế được đào tạo trong các trường đại học danh tiếng nhất của Liên Xô. Andrei Belousov là ai ? Ông sẽ điều hành bộ Quốc Phòng Nga như thế nào ? Matxcơva tổ chức lại cỗ máy chiến tranh để chuẩn bị cho một cuộc chạy đua vũ trang lâu dài ?
Đăng ngày: 15/05/2024
Tin tổng thống Vladimir Putin chỉ định Andrei Belousov đứng đầu bộ Quốc Phòng Nga đã khiến báo chí phương Tây ngạc nhiên, bởi ông Belousov chưa « một ngày nào phục vụ trong quân đội ».
Đôi nét về thân thế tân bộ trưởng Quốc Phòng Nga :Andrei Belousov, 65 tuổi, sinh năm 1957 tại Matxcơva, trong một gia đình trí thức. Tốt nghiệp đại học Matxcơva năm 1981 ông công tác tại Học Viện Trung Ương về Kinh Tế và Toán học của Liên Xô. Năm 2000 ông về điều hành Trung Tâm Nghiên Cứu Khoa Học và Dự Báo Kinh Tế Vĩ Mô, đồng thời được mời làm cố vấn độc lập về kinh tế cho phủ thủ tướng.
Từ đó, trong bóng tối, Andrei Belousov tham gia vào các hoạt động chính trị. Mãi đến tháng 5/2012 ông được mời tham gia nội các, điều hành bộ Phát Triển trong chưa đầy một năm. Năm 2020 sự nghiệp chính trị của Belousov bước lên một tầm cao mới khi ông được chỉ định giữ chức phó thủ tướng thứ nhất bên cạnh thủ tướng Mikhail Michoustine.
Từ hơn một chục năm nay, ông là một trong những cố vấn kinh tế được tổng thống Vladimir Putin lắng nghe. Với tất cả chức vụ then chốt trong chính quyền từ khi Vladimir Putin điều quân xâm lược Ukraina ông Andrei Belousov có tên trong danh sách các nhân vật và thực thể bị phương Tây trừng phạt.
Kremlin thâu tóm các quyết định quân sự
Theo truyền thông Nga và quốc tế, Andrei Belousov có nhiều lợi thế để được tổng thống Vladimir Putin trọng dụng. Không xuất thân từ quân đội không là một trở ngại để điều hành bộ Quốc Phòng, bởi xét cho cùng, bản thân Shoigu vừa bị bãi nhiệm cũng không phải là người được rèn luyện từ bên quân đội, cho dù nhân vật này luôn xuất hiện trước ống kinh truyền hình trong bộ quân phục và với rất nhiều các huân chương. Belousov có nhiều lợi thế trong mắt tổng thống Nga.
Thứ nhất ông « là một trong những nhân vật hiếm hoi trong số các quan chức lui tới điện Kremlin nổi tiếng là thanh liêm » trái ngược hẳn với hình ảnh của người tiền nhiệm, cựu bộ trưởng Quốc Phòng Sergei Shoigu. Theo báo tài chính Anh, Financial Times dân Nga hay nói đùa rằng Shoigu sau mỗi lần đến bộ Quốc Phòng làm việc, luôn ra về với tiền đầy túi. Viện Nghiên Cứu Chiến Tranh ISW của Mỹ trụ sở tại Washington ghi nhận : Vladimir Putin hết kiên nhẫn trước những « tai tiếng tham nhũng, biển thủ công quỹ trong bộ Quốc Phòng ». Điển hình là vụ cách nay ba tuần, thứ trưởng Quốc Phòng Nga, Timour Ivano, cánh tay mặt và được mệnh danh là « túi tiền của Shoigu » bị bắt vì những cáo buộc nhận hối lộ, sống trong xa hoa vào lúc mà toàn dân phải thắt lưng buộc bụng vì chiến tranh Ukraina.
Một nhà kinh tế để quản lý ngân sách 117 tỷ đô la
Ngân sách của bộ Quốc Phòng năm 2024 chiếm 1/3 toàn bộ ngân sách của Nhà nước Liên Bang, chi phí quân sự của nước Nga trong năm nay dự trù lên tới gần 11.000 tỷ rúp, tương đương với 117 tỷ đô la, chiếm trên dưới 7 % GDP. Tổng thống Putin do vậy cần một người « trong sạch » và tín cẩn để quản lý số tiền khổng lồ đó.
Lợi thế thứ hai của tân bộ trưởng Quốc Phòng Nga là như báo Mỹ New York Times ghi nhận : do không là người của bên quân đội, tân bộ trưởng Belousov sẽ « không can dự vào các quyết định quân sự » cho dù ông chỉ huy bộ Quốc Phòng. Điều phối chiến dịch đặc biệt tại Ukraina, huy động quân ra chiến trường … sẽ thuộc về điện Kremlin.
Điểm son thứ ba của ông Andrei Belousov trong mắt tổng thống Vladimir Putin là tân bộ trưởng Quốc Phòng có tầm nhìn về thế giới « gần gũi với quan điểm của Matxcơva vốn có từ thời mật vụ KGB », tức là, tương tự như Vladimir Putin, ông Belousov cũng quan niệm là « nước Nga bị kẻ thù bao vây », báo Financial Times đánh giá.
Với ngần ấy ưu điểm, một bài trên báo Mỹ Politico hồi năm 2020 từng đánh giá Andrei Belousov, tuy ít xuất đầu lộ diện nhưng là « một trong những ứng viên có triển vọng để thay thế Vladimir Putin sau này ».
Vai trò chủ đạo của Nhà nước trong kinh tế như thời Liên Xô
Nhưng tổng thống Vladimir Putin muốn gì qua việc chỉ định một chuyên gia kinh tế điều hành Quân Đội ?
Để trả lời câu hỏi này trước hết giới quan sát đưa ra một vài nét chính về chủ trương của ông Andrei Belousov như sau : nhân vật này quan niệm Nhà nước đóng vai trò then chốt trong các hoạt động kinh tế.
Từ thập niên 1990 trong các cuộc hội thảo bàn tròn, Belousov là một tiếng nói hiếm hoi vẫn thiên về vai trò chủ đạo của Nhà nước. Ngoài ra, Andrei Belousov kỳ vọng nhiều vào các phát minh mới để hiện đại hóa cỗ máy sản xuất của Nga. Ông đặc biệt chú trọng vào việc phát triển mạng lưới công nghiệp.
Ngay tối Chủ Nhật 12/05/2024 khi loan báo việc tổng thống Putin chỉ định Andrei Belousov đứng đầu bộ Quốc Phòng, phát ngôn viên điện Kremlin đã nhất mạnh « Giờ đây, trên các trận địa, chiến thắng thuộc về phe nào có những phát minh mới ». Một đặc điểm khác, chính Andrei Belousov cố vấn cho tổng thống Putin đánh thuế vào các tập đoàn luyện kim và khai thác khoáng sản để huy động vốn đầu tư nâng cao cơ sở hạ tầng. Theo chiều hướng đó Andrei Belousov là một nhà kinh tế có đầu óc thực tiễn, một « khối óc của nhà toán học với tư tưởng xã hội chủ nghĩa », như báo Anh Financial Times ghi nhận.
Bên cạnh đó từ khi Nga khởi động chiến tranh Ukraina và bị phương Tây trừng phạt, ông Andrei Belousov luôn ở trong hậu trường cố vấn cho tổng thống Putin. Ông đã cùng với thống đốc Ngân Hàng Trung Ương và bộ trưởng Tài Chính điều phối cuộc « kháng chiến » trước các làn sóng trừng phạt liên tiếp, giữ được ổn định cho kinh tế Nga.
Nga trước một cuộc chạy đua vũ trang
Belousov ở cương vị bộ trưởng Quốc Phòng, chuyên môn kinh tế và những kinh nghiệm của ông giúp được gì cho tổng thống Vladimir Putin ?
Theo tờ New York Times việc chỉ định một kinh tế gia đứng đầu bộ Quốc Phòng cho thấy « Vladimir Putin gián tiếp công nhận thắng lợi ở Ukraina một phần tùy thuộc vào sức mạnh công nghiệp » của nước Nga và chủ nhân điện Kremlin muốn chứng minh rằng Nga « có tiềm năng kinh tế cần thiết để nuôi dưỡng một cuộc chiến có thể sẽ kéo dài ». Một nhà bình luận tại Matxcơva Sergei Markov thường xuyên xuất hiện trên các trang blog và các đài truyền hình Nga thì cho rằng « phải có một sự chuẩn bị nếu muốn tránh một cuộc chiến kéo dài, do vậy nước Nga cần có một đội quân hiện đại. Phương Tây sẽ tránh thế đối đầu với lực lượng quân sự hiện đại đó và sẽ chọn giải pháp hòa bình ». Nói cách khác, hiện đại hóa quân đội là trọng trách đầu tiên của tân bộ trưởng Quốc Phòng Nga Andrei Belousov.
Một điểm quan trọng khác từ việc đặt bộ Quốc Phòng trong tay nhà kinh tế Belousov theo Alexandra Prokopenko thuộc trung tâm nghiên cứu Carnegie Russia Eurosia Center tại Berlin được hãng tin Đức Deutsche Welle trích dẫn : « Andrei Belousov luôn rất quan tâm đến những phát minh mới trong lĩnh vực công nghệ quốc phòng. Đây sẽ là một ưu tiên của ông » và điều đó chứng tỏ Matxcơva đang đặt các hoạt động của ngành công nghiệp vũ khí vào « trung tâm cuộc chiến » Ukraina, vào « trung tâm chiến lược phát triển kinh tế của nước Nga ».
Tại thủ đô Washington các nhà phân tích của viện nghiên cứu chiến tranh ISW cũng cho rằng tổng thống Vladimir Putin muốn « kinh tế Nga phải được hoạch định để phục vụ chiến dịch quân sự đặc biệt » và để đạt được mục đích đó thì Nga « cần đầu tư, phát triển công nghiệp quốc phòng ». Nói cách khác, kinh tế và chiến tranh sẽ là hai mặt của cùng một đồng tiền. Matxcơva chủ trương chiến tranh Ukraina phải là lực đẩy cho nền công nghiệp quốc phòng, và đây cũng là chìa khóa đem lại thịnh vượng cho các hoạt động kinh tế nước nhà.
Một cách gián tiếp Vladimir Putin báo trước Nga sẽ lao vào một cuộc chạy đua vũ trang dài hơi. Điều đó cũng có nghĩa là tân bộ trưởng Quốc Phòng Andrei Belousov sẽ huy động thêm vốn cho ngân sách phòng thủ, bơm thêm tiền cho các hoạt động sản xuất vũ khí của Nga và như phát ngôn viên điện Kremlin đã nói « trên trận địa thì thắng lợi thuộc về bên làm chủ những phát minh mới ».
